Süleymaniye, yenileniyor

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı inşaat şirketi KİPTAŞ'ın hayata geçirdiği proje ile yüzlerce ev, tarihi kimliğine uygun olarak yenilenecek.

Süleymaniye Projesi, İstanbul'un Dünya Kültür Mirası Listesi'nden çıkma tehlikesiyle karşı karşıya kalması üzerine hızlandırılmıştı. 4 yıl önce açıklanan projede henüz istenen noktaya gelinemedi. 8 mahalleyi kapsayan çalışmalarda 599 yapının restore edileceği açıklandı. 27 Mayıs'ta yapılan ihale ile Süleymaniye Kentsel Dönüşüm Projesi de nihayet başlamış oldu. Eminönü Belediyesi ve KİPTAŞ'ın birlikte yapacağı çalışmanın ilk sonuçları 2008 sonuna kadar alınacak. Yenileme alanı olarak belirlenen Süleymaniye'deki eski yapılar restore edilerek yeniden kazanılacak. Eminönü Belediyesi, Süleymaniye'de yapacağı restorasyon çalışmaları için İl Özel İdaresi'nden 10 milyon YTL alacak. Yaklaşık 20 milyon YTL'lik proje için gereken 10 milyon YTL ise proje ihalesini alan KİPTAŞ tarafından karşılanacak.

Olmazsa olmaz bir proje

Süleymaniye'de Eminönü Belediyesi tarafından 800 parselde yapılacak projede 301'i tescilli ve 298'i tescilsiz yapı bulunuyor. Eminönü Belediye Başkanı Nevzat Er, 2008 yılı sonuna kadar bu yapılardan 200'ünün restorasyonunu tamamlamayı hedeflediklerini açıklamıştı.

UNESCO, bazı şartlarla İstanbul'u Dünya Kültür Mirası Listesi'ne almıştı. Listeye girdikten sonra, bu olmazsa olmazların yerine getirilmesi gerekiyor. Şartlar yerine getirilmezse, İstanbul'un Dünya Kültür Mirası Listesi'nden çıkarılarak Risk Altındaki Kültür Mirası Listesi'ne alınması olasılığı bulunuyor. İstanbul'un Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alması bir prestij olarak kabul ediliyor. Listeden çıkarılması ise İstanbul için büyük bir büyük bir itibar kaybı demek.

KİPTAŞ Genel Müdürü İsmet Yıldırım, dönüşüm projelerinin önemine dikkat çekerken, "İstanbul'un Paris, Londra gibi kentlerle karşılaştırılması gerekir. Bu kentlere göre İstanbul hâlâ ucuz bir şehir. Paris, Londra'nın merkezinde metrekare fiyatları 30 bin doları bulur. İstanbul'un merkezinde yer alan Süleymaniye'de ise 2 bin YTL'ye arsa bulunabiliyor. Biz Süleymaniye'yi 2-3 katlı Osmanlı mimarisindeki binalarla yenileyeceğiz" ifadelerini kullanmıştı.

Rafa kalkan projeler var

Bu dönüşüm projesi heyecanla karşılanırken, bugüne kadar yapılan ancak bir türlü hayata geçmeyen projelere bakınca yine de "Acaba" dedirtiyor...

Çünkü, Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihinde, Süleymaniye için yapılan ve akıbeti belli olmayan projelerden bolca var. 1962'de Prof. Dr. Sedat Hakkı Eldem, Süleymaniye ve çevresine ilişkin bir proje yapmış... Bu proje uygulanmamış. 1977'de ise İstanbul Belediyesi tarafından hazırlanan ve bölgedeki 2 bin 200 tarihi evi kapsayan "Süleymaniye Projesi" de ortadan kayboluyor. Bugün sadece 599 evi kapsayan Süleymaniye Projesi'nin benzerlerinin tarihte bir türlü hayata geçmemiş olması, moralleri bozmuyor...

1994'te de Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde Süleymaniye'nin restore edileceği açıklanmıştı. Yani, Erdoğan, belediye başkanlığında olmasa bile Başbakan olduktan sonra kolları sıvıyor... Kaynak sorunu, yetersiz bütçe derken; 30 Haziran 2005'te İstanbul'da yapılan "Dünya Mimarlar Kongresi"nde adeta Süleymaniye saklanıyor.

Özgün malzemeyle yeniden inşa edilecek

Süleymaniye'deki Kentsel Dönüşüm Projesi'nde, isteyen vatandaşların evinin yenileme bedelinin bir bölümü İl Özel İdaresi'nce karşılanıyor. Büyükşehir Belediyesi, proje desteği veriyor. Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, bölgedeki tarihi eserlerin tamamen özgün malzeme kullanılarak aslına uygun şekilde yenilendiğini vurguluyor. İnşaatlarda çelik konstrüksiyon kullanılmıyor. Topbaş, "Bu yapılarla ilgili kendi özgün malzemesiyle özgün tarzda yapacağız. Evleri betonarme yapıp üzerinin portakal kasası gibi tahtayla kaplanması da söz konusu değil. Bunun örneklerini gördük geçmişte. Gerçekten doğrusunu adam gibi yapmak için projelendirdik. Özellikle tescilli korunması gereken yapılara çok özen gösterilecek. Tutulabilen tarihi eserler tutulacak, gerekirse sökülerek tekrar yapılacak. Yapı izi olmayan boş alanlara ise, tarihi eserlerin yeni yorumlanmasıyla üç katı geçmeyen bu bölgeye yakışır evler inşa edeceğiz" ifadelerini kullanmıştı. Bu çalışmaların başlaması ile bölgedeki gayrimenkul değerlerinin 10 kata kadar arttığı bildirildi. Çöküntü alanı olarak görülen bölgede, binalar ciddi oranda değer kazandı. "Ben yenileme bedelini karşılayamam" diyenler, evlerini satıyor.

Kadir Topbaş, "Yasanın bize verdiği yetkiyi kullanmamız gerekir. 'Ben böyle salaş tutacağım, binam tehlike arz edecek, kirlilik ve pislik arz edecek' diyenlere müsaade edemeyiz. Burası kültürel ve tarihi bir değer, dünyanın önemli bir mirası. Süleymaniye'yi yaşatmamız gerekir. 'Dokunmuyorum' diyorlarsa, ona müdahale edilmesi gerekir. Ama biz kendimiz yapmak istiyoruz diyorlarsa, biz bu vatandaşlarımıza proje yardımı yaparız, destek veririz" açıklamasını yaptı.

Yıllardır adım atılması bekleniyor

Süleymaniye için 10 yılda çıkarılamayan koruma imar planı kısa sürede tamamlandı. Kurtarma operasyonu başladı. ancak aradan geçen yıllara bakıldığında, çok zaman kaybedildiği anlaşılıyor. Büyükşehir Belediyesi, projelerini mimarların, sosyologların, plancıların yer aldığı 'Müze Kent' adlı birimde yürütüyor. Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerini temsil ederken çevresi depo, atölye ve imalathane, bekar odası ve otoparklarla sarılan Süleymaniye çöküntü durumundan kurtuluyor. Denizden başlayıp kıvrıla büküle tepelere doğru uzanan, doruğu Süleymaniye Külliyesi'yle taçlanan semt aslına uygun olarak yeniden inşa edilecek. Ahşap yapılar, cumbasıyla, kapısıyla, motifleriyle eski Osmanlı konutlarını yansıtacak. 1985 yılında 'Dünya Mirası Listesi'ne alınan Süleymaniye, 1995 yılında tarihi ve kültürel öneminden dolayı sit alanı ilan edildi. Ancak 6 ayda çıkması gereken koruma imar planları 10 yılda hazırlandı. Büyükşehir Belediyesi İmar Komisyonu Üyesi Ulvi Günpınar, bu uzun zaman diliminde eski ve tescilli eserlerin çürümeye yüz tuttuğunu belirtmişti. Süleymaniye'de bin 848 binadan sadece 310'u iyi durumda. 600'ü onarımla kurtarılmayı bekliyor. 515'inin ise acilen ağır bakıma alınması gerekiyor. Bu binalardan 382'si yıkılıp yeniden inşa edilerek kurtarılabilecek kadar ağır hasarlı. Son 5-6 yılda onlarca bina da, yandı ya da çeşitli sebeplerle çöktü. Terk edilmiş binalarda çıkan yangın sayısında artış dikkat çekici. Süleymaniye eskiden beri konut alanı. Bölgede bin 500'ü aşkın kayıp eser bulunuyor. Süleymaniye'de yapılacak konutlara Büyükşehir Belediyesi'nin, valiliğin, İstanbul Üniversitesi'nin lojmanlarının getirilmesi, kullanım alanlarının oluşturulması, kitaplıklar, toplantı alanları ve vakıf merkezlerinin yer alması planlanmıştı. Zeyrek, Cankurtaran, Ayvansaray, Yedikule, Kumkapı, Fener-Balat, Eyüpsultan, Beyoğlu, Üsküdar ve Boğaz'a sahili olan yerlerde, plan ve program dahilinde 10 bine yakın konut da yeniden yapılacak. 

İMÇ Blokları da kimlik değiştirecek

İMÇ Blokları olarak bilinen Unkapanı'ndaki İstanbul Manifaturacılar Çarşısı da dönüşüm kapsamında kimlik değiştirecek. 1956'da, esnafı tek çatı altında toplamak amacıyla yapıldı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi; Tarlabaşı, Galata, Sulukule, Fener ve Balat, Süleymaniye, İkitelli'de yürüttüğü kentsel dönüşüm projelerinin kapsamına İMÇ'yi de aldı. KİPTAŞ; İMÇ'nin yerine Prestij Konutları adı altında Osmanlı tipinde 50 ahşap villa yapmak için proje hazırladı. Bin 300 işyerini temsil eden İMÇ Kat Malikleri Yönetim Kurulu, Mart 2006'da İstanbul İdare Mahkemesi'ne başvurup, yürütmeyi durdurma kararı aldırmıştı. Danıştay, 8 Mayıs 2008'de bu kararı iptal etti. Belediyenin, İMÇ bloklarının yıkılmasını öngören Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım ve Uygulama İmar Planları yeniden gündeme geldi, tartışmalar yine hız kazandı. 

Okhan Şentürk/ Ekonomist